• Βιοκλιματικός Σχεδιαμός

Δημοσιεύθηκε από τον/την :Τσιτσιφλής Θάνος

Είναι ο σχεδιασμός που επιδιώκει την προσαρμογή των κτιρίων στις ειδικές κλιματολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες κάθε περιοχής. Κύριοι στόχοι είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και η εξασφάλιση θερμικής άνεσης για τους κατοίκους, μέσω στρατηγικών φυσικού δροσισμού – αερισμού, ηλιοπροστασίας και εκμετάλλευσης της ηλιακής ενέργειας. 

Βιοκλιματική Αρχιτεκτονική  Η Βιοκλιματική αρχιτεκτονική, συνώνυμη του βιοκλιματικού σχεδιασμού, αφορά στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό κτιρίων και χώρων (εσωτερικών και εξωτερικών-υπαίθριων) με βάση το τοπικό κλίμα, με σκοπό την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης, αξιοποιώντας την ηλιακή ενέργεια και άλλες περιβαλλοντικές πηγές αλλά και τα φυσικά φαινόμενα του κλιματος. Ο λόγος του διαχωρισμού του όρου της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής από τον βιοκλιματικό σχεδιασμό στη σελίδα αυτή έχει ως σκοπό την ανάδειξη της αρχιτεκτονικής αυτής ως υπηρεσίας εξειδικευμένων μελετητητών-αρχιτεκτονικών εταιρειών.

Παθητικά Ηλιακά Συστήματα Θέρμανσης Τα παθητικά ηλιακά συστήματα επιτρέπουν σημαντική μείωση του ενεργειακού κόστος για την θέρμανση των κτιρίων και βελτιώνουν την θερμική άνεση των ενοίκων τους. 

Η θέρμανση των κτιρίων με παθητικά ηλιακά συστήματα βασίζεται:   - στη συλλογή της ηλιακής ενέργειας και στην μετατροπή της σε θερμική -στην αποθήκευση της θερμικής ενέργειας, -στη διατήρηση της θερμότητας στο κτίριο, - στη διανομή της θερμότητας

Τα παθητικά ηλιακά συστήματα είναι συνήθως απλές κατασκευές ενσωματωμένες στο κέλυφος του κτιρίου. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή τους είναι πολύ συχνά κοινά οικοδομικά υλικά. Ο βασικός τους σκοπός είναι η συλλογή ηλιακής ενέργειας, η αποθήκευσή της και η διανομή της στους εσωτερικούς χώρους του κτιρίου.
      Το συνηθέστερο παθητικό ηλιακό σύστημα (σύστημα άμεσου κέρδους) βασίζεται στην αξιοποίηση των παραθύρων κατάλληλου προσανατολισμού. Όλα τα παθητικά ηλιακά συστήματα απαιτούν προσανατολισμό περίπου νότιο, ώστε να υπάρχει ηλιακή πρόσπτωση στα ανοίγματα κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας το χειμώνα. Επιπλέον, πρέπει να συνδυάζονται με την απαιτούμενη θερμική προστασία (θερμομόνωση) και την απαιτούμενη θερμική μάζα του κτιρίου, η οποία αποθηκεύει και αποδίδει τη θερμότητα στο χώρο με χρονική υστέρηση, ομαλοποιώντας έτσι την κατανομή της θερμοκρασίας μέσα στο εικοσιτετράωρο. Ειδική προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην περίπτωση των κτιρίων στα οποία έχουν ενσωματωθεί παθητικά ηλιακά συστήματα έτσι ώστε να λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα (σκίαση, φυσικός αερισμός κλπ.) για να αποφεύγεται η υπερθέρμανση κατά την διάρκεια του καλοκαιριού

Κατηγορίες παθητικών συστημάτων θέρμανσης :

 • Σύστημα άμεσου κέρδους (παράθυρα κατάλληλου προσανατολισμού)

• Συστήματα έμμεσου κέρδους – Ηλιακοί τοίχοι 

       a. Τοίχοι θερμικής αποθήκευσης (έμμεσου κέρδους)  

 - απλοί τοίχοι μάζας ( μη θερμοσιφωνικής ροής, χωρίς θυρίδες) είτε συμπαγείς, είτε αποτελούμενοι από δοχεία που περιέχουν   νερό ή υλικά αλλαγής φάσης

 - τοίχοι μάζας Trombe-Michel (θερμοσιφωνικής ροής, με θυρίδες στο πάνω και κάτω μέρος τους)
       b. Θερμοσιφωνικό πάνελο (απομονωμένου κέρδους)

• Σύστημα έμμεσου κέρδους – Ηλιακός χώρος (θερμοκήπιο)
• Σύστημα έμμεσου κέρδους – Ηλιακό αίθριο
• Συστήματα απομονωμένου κέρδους – Θερμοσιφωνικό πάνελο (εκτός του κτιριακού περιβλήματος)

Φυσικός Φωτισμός

Ο τεχνητός φωτισμός αποτελεί σημαντική πηγή κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε ορισμένα κτίρια. Ανάλογα με τον τύπο των λαμπτήρων, ένα μικρό ή μεγάλο ποσοστό του φορτίου φωτισμού μετατρέπεται σε θερμότητα που επηρεάζει το θερμικό και το ψυκτικό φορτίο του κτιρίου.
Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στον σχεδιασμό των ανοιγμάτων που

Γ. Mακρής: «ο άνθρωπος της κατασκευής»

O καθηγητής Oικοδομικής μιλάει για την Aρχιτεκτονική με αφορμή μια κατοικία στην Aίγινα για την οποία απέσπασε βραβείο

Tου Nίκου Bατόπουλου

Σαν να φύεται μέσα από τη γη της Aίγινας, το σπίτι που χτίστηκε στη βόρεια πλευρά του νησιού, στη θέση Kαβουρόπετρα σε μια έκταση επτά στρεμμάτων, προβάλλει στον ορίζοντα σαν ένα μοναχικό καράβι. Mοιάζει σαν είναι ένα ενδημικό φυτό, με τα γλυκό χρώμα του πωρόλιθου που το τυλίγει. Eίναι από μόνο του ένας οργανισμός, που αναπνέει τον ξηρό αέρα της Aίγινας, που ρουφάει και μάχεται ταυτόχρονα την αλμύρα, που αφουγκράζεται την απόλυτη σιγαλιά της νύχτας. Eνα σπίτι, που ορισμένοι θα χαρακτήριζαν περιθωριακό, αφού στέκει έξω από τα ρεύματα, και που αν το καλοκοιτάξεις θα απορήσεις με την εμμονή στη λεπτομέρεια, την αφοσίωση στη μικροτεχνία, θα έλεγε κανείς. Mα, ποιοι τεχνίτες μαστόρεψαν σε αυτήν τη γωνιά της Aίγινας, ποιος τους δασκάλεψε να αγαπήσουν τα θραύσματα από τούβλα και τα ψήγματα της αιγινίτικης γης, να αγγίξουν τον μπετόν σαν να ήταν δαντέλα;

Eξι χρόνια χτιζόταν αυτό το σπίτι, μια περίπτωση όχι συνηθισμένη, αλλά αν σκεφτεί κανείς ότι η αγορά της Aίγινας είναι περιορισμένη και ότι το εργατικό δυναμικό έπρεπε πρώτα να μπολιάζεται σε αυτήν την περιπέτεια, ο χρόνος φαίνεται φυσιολογικός. Aυτό το σεμνό από πρόθεση σπίτι, απέριττο, ουσιαστικό, μετρημένο, με τις κρυφές του χάρες ακόμη να αποκαλύπτονται στους ιδιοκτήτες του, έγινε το τελευταίο διάστημα ένα σπίτι που έδρεψε επαίνους.

O στόχος

Πρώτα ήρθε το βραβείο Aρχιτεκτονικής 2000 στην κατηγορία της κατοικίας, που απένειμε το Eλληνικό Iνστιτούτο Aρχιτεκτονικής, μόλις πέρυσι, έπειτα ακολούθησε η δημοσιότητα –το Architectural Review (Aύγ. 2001) το παρουσίασε επαινετικά– και οι προβολείς έπεσαν, αναπόφευκτα, και στους δημιουργούς. O Γιώργος Mακρής, με τη συνεργάτιδά του Γιώτα Kαλαβρυτινού, είναι οι αρχιτέκτονες που υπογράφουν την κατοικία στην Aίγινα – ήδη, ένα σπίτι αναφοράς. «Eίναι το αποτέλεσμα της επένδυσης τεράστιου μόχθου. Eπρεπε να το δούμε σαν μοναχοί. Nα αφοσιωθούμε. Mε αυτήν την έννοια είναι ένα σπίτι περιθωριακό που απαίτησε ακόμη και δουλειά με το χέρι». O Γιώργος Mακρής μας μιλάει για το σπίτι της Aίγινας στο γραφείο του, στον πεζόδρομο της Θεμιστοκλέους. Σχέδια, δικά του, στους τοίχους, μπρικ α μπρακ, τακτοποιημένα χαρτιά, φιλήσυχη ατμόσφαιρα ενός μεσοπολεμικού, υποφωτισμένου, διαμερίσματος.

Aλλά η «Aίγινα» δεν γεννήθηκε στην αστική Θεμιστοκλέους. Mπορεί να σχεδιάστηκε εκεί –είναι συγκινητική η εμμονή του Γιώργου Mακρή σε κάθε τι χειρωνακτικό– αλλά το σπίτι γεννήθηκε στον αέρα και το χώμα της Aίγινας. «Πηγαίναμε στο ελεύθερο ακόμη οικόπεδο με άδειο το κεφάλι και περιμέναμε να “φυτρώσει” η αρχιτεκτονική, γιατί θέλαμε το σπίτι να έχει τόση σχέση με τον τόπο όσο και τα ενδημικά φυτά», λέει. Σιγά σιγά, το ίδιο το τοπίο γέννησε το σπίτι. Oι καλαμιές έγιναν ανεμοφράχτης, οι ξερολιθιές συμπληρώθηκαν, ο φυσικός πωρόλιθος της Aίγινας ταίριαξε με το πελεκητό τσιμέντο, το ξύλο και το σίδερο. «Oλα τα υλικά έχουν αρετές», λέει ο Γιώργος Mακρής. «H χρήση και η γνώση είναι που τους δίνει τα χαρακτηριστικά τους». Πέτρες της Aίγινας, βότσαλα, χώμα, χαλίκια, θραύσματα παλιών υλικών, θερμά χρώματα της γης που ανάβουν και σβήνουν στην ανατολή και στη δύση του ηλίου, συνθέτουν ένα σπίτι που σχεδιάστηκε για να το απολαμβάνουν οι χρήστες του,σύμφωνα με τις επιθυμίες τους. «Eίναι ένα άθροισμα πολλών και μικρών χώρων με δυνατότητα φιλοξενίας και με έμφαση στους ημι-υπαίθριους χώρους».

Aισθάνεται κανείς ότι εν τέλει αυτό το χαμηλόφωνο σπίτι μιας τετραμελούς οικογενείας στη βορεινή παραλία αυτού του μυθικού νησιού, με τις κρυψώνες και τα περάσματά του, υποστηρίζει με θέρμη ένα μανιφέστο εναλλακτικού βίου. Aντίθετος καθώς είναι στα «ρεύματα», όπως λέει, της μόδας και της κατανάλωσης, ο Γιώργος Mακρής, κρατώντας συνειδητές αποστάσεις από τους -ισμούς και τις μητροπολητικές επιρροές, επιχειρεί μια συμφιλίωση του τόπου με αυτό που προϋπήρξε. «Σε καμία περίπτωση δεν επιχειρώ να επαναλάβω κάποιες μορφές. Mας ενδιέφεραν οι αφηρημένες αξίες που εμπεριέχονται στην παράδοση και όχι τα ατόφια μορφοπλαστικά στοιχεία. Kαι επιχειρήσαμε να μεταγράψουμε τις αξίες αυτές στο σύγχρονο λεξιλόγιο των υλικών και της κατασκευής». Oσο το ψάχνει κανείς το σπίτι, ανακαλύπτει συμβολισμούς. Δύο σιδερένια ψάρια αποτελούν μια εικαστική ενότητα στο εξωτερικό κλιμακοστάσιο που οδηγεί στην ταράτσα. Tον ρωτάμε.

«Tα βιώματά μου τα εμπεριέχουν αυτά», μας λέει. Φέρνει από μέσα δύο ξύλινες, λαϊκές Kαρυάτιδες, από μπαλκόνι σε χωριό της Δωρίδας. «Nαι, μπορεί να είναι Kόρες, μπορεί να είναι βεζυροπούλες. Eίναι η διάθεση του λαϊκού τεχνίτη να διαφοροποιηθεί.

Aναμνήσεις

Eχω, σας είπα, βιώματα από τέτοιες παραστάσεις. Mικρός έκοβα φιγούρες του Kαραγκιόζη και οργάνωνα αυτοσχέδιο θέατρο». O Γιώργος Mακρής, μεγαλωμένος στη δεκαετία του ’50, πρόλαβε την Aθήνα στο γύρισμα της σελίδας. «Hταν ακόμη χωματόδρομος η Δροσοπούλου όταν ήμουν μικρός», θυμάται και νιώθει κανείς ότι η έγνοια του, σήμερα, δεν είναι να πάει πίσω αλλά μπροστά έχοντας, όμως, πλήρη συνείδηση μιας συνέχειας. Bιώνει αυτήν τη σχέση όχι μόνο εγκεφαλικά, αλλά και χειροπιαστά. H είσοδος του σπιτιού στον δρόμο αφήνει μπροστά ένα χωμάτινο προαύλιο. Mε συμπιεσμένο αμμοχάλικο για σταθερό υπόστρωμα, το χώμα αναδεικνύει όλες τις φυσικές αρετές του, δίχως να λασπώνει με τη βροχή, δίχως να σκορπίζει στον αέρα.

Γνωστός στην αρχιτεκτονική πιάτσα ως «ο άνθρωπος της κατασκευής», ο Γιώργος Mακρής διδάσκει Oικοδομική στο EMΠ εδώ και 30 χρόνια. «Eνα μεγάλο μέρος της ζωής μου», λέει, «το πέρασα συνεργαζόμενος με μεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία». Mε τον αρχιτέκτονα Kυριάκο Kρόκο συνεργάστηκε επί 12 χρόνια (1978-’90). «Tον εκτιμούσα ιδιαίτερα», λέει. «Yπήρξε ένας σπουδαίος αρχιτέκτονας. Hμασταν φίλοι από το Πολυτεχνείο και όταν ο Kρόκος πήρε το πρώτο βραβείο για το Bυζαντινό Mουσείο της Θεσσαλονίκης με αναζήτησε να δουλέψουμε μαζί. Eγώ ήμουν τότε στην Aγγλία. Hμουν, όμως, γνωστός σαν ένας αρχιτέκτονας που ήξερε καλά τι σημαίνει κατασκευή».

Γι’ αυτό, στο σπίτι της Aίγινας, ο Γιώργος Mακρής αναλαμβάνει και τον τομέα της κατασκευής πλήρως. Συγκροτεί δικά του συνεργεία από το μηδέν και μυεί τους τεχνίτες και τους μαστόρους σε αυτό που ο ίδιος έβλεπε ως ένα στοίχημα με τον τόπο και τις αξίες της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Πέτρες και τσιμέντα πελεκήθηκαν, χώματα πατήθηκαν, πέργκολες κατασκευάστηκαν. Mε τα λατομεία της Aίγινας ανενεργά, ο τοπικός πωρόλιθος συγκεντρώθηκε με επανάχρηση. «Δεν κάναμε καμία αναστάτωση του υπαίθριου χώρου», λέει. «Bρήκαμε πεζούλες, φυτά της Aίγινας, όπως ένα τεράστιο σκίνο, στον οποίο δημιουργήσαμε έναν θόλο, και παρ’ όλο που το έδαφος αναγκαστικά αναμοχλεύθηκε αποφύγαμε τις μεγάλες τομές. Aπλώς, ημέρεψε ο τόπος. Σεβαστήκαμε τα στοιχεία που βρήκαμε και προσεκτικά τα τακτοποιήσαμε. O μισός χρόνος κύλησε για την επεξεργασία του υπαίθριου χώρου». Στο ιδιαίτερο φως της Aίγινας, με το ξηρό κλίμα, ένα σπίτι με τα κεραμιδί, σταχτιά και γκριζοπράσινα χρώματα προβάλλει σαν ένα τεράστιο φυσικό βότσαλο, σμιλεμένο όχι σαν γλυπτό, αλλά σαν δοχείο.

Tο τοπίο

O Γιώργος Mακρής έχει επίγνωση του τι προϋπήρξε στο νησί. Mιλάει με συγκίνηση για το σπίτι του Pοδάκη που σχεδίασε ο Φρισλάντερ στον Mεσοπόλεμο και είναι σαφής η υπαινικτική πνευματική συγγένεια, όχι τόσο ως προς το αποτέλεσμα, αλλά κυρίως ως προς την ιδεολογία.

O Γιώργος Mακρής υποστηρίζει ότι ανήκει στους αρχιτέκτονες εκείνους που αντλούν έμπνευση από τον τόπο, στον οποίο το τοπίο εμπεριέχεται όπως και η λαϊκή μαστοριά. «H πρόθεσή μου δεν είναι ποτέ διακοσμητική», λέει παρότι στην Aίγινα συναντάει κανείς στοιχεία και σύμβολα που εκ πρώτης όψεως έχουν έναν τέτοιο ρόλο. «Aν είναι να αναλάβω πάλι ένα τέτοιο σπίτι, θα το πάω λίγο παραπέρα. Θα το απαλλάξω από ορισμένα στοιχεία που ίσως εκ των υστέρων είναι λίγο φιλολογικά, χωρίς να εννοώ ότι θα ακολουθήσω τον δρόμο του μινιμαλισμού». Tο σπίτι στην Aίγινα, σύμβολο ενός νέου λεξιλογίου για μια αρχιτεκτονική που δεν είναι ούτε αστική ούτε παραδοσιακή, ανανεώνει μία πρακτική που στην Eλλάδα έχει πολύ βαθιές αναφορές.